Coenraadts had het mis: het Badhuis leeft!
Dat leegstaande gebouwtje heet in de volksmond het Badhuis. Ooit was het echt als badhuis in gebruik, voor de militairen van het Doesburgse garnizoen. Nadat de laatste gebruiker, de Aaltense Tricotage Fabriek, de deuren heeft gesloten, staat het – al een paar jaar – leeg. Het lijkt de perfecte plek. Onder het motto van ‘Niet geschoten, altijd mis’, stapt een Pand commissie naar de Gemeente. ‘Mogen wij dat pand huren? Liefst voor een prikkie natuurlijk, want geld is er niet, en bovendien: het is voor het goede doel.’
De Gemeente heeft echter andere plannen. Woningbouw en de verlegging van de Rooseveltsingel staan hoger op de politieke agenda dan een cultureel centrum.
Dan maar kraken
Het ‘Nee’ van de gemeente ontmoedigt de actievoerders niet. Als ze horen dat de panden mogelijk worden gesloopt is het ‘Nu of nooit’. Een kraakactie is snel georganiseerd, en nog sneller uitgevoerd. Binnen twee minuten is iedereen binnen. Een tafel, een stoel en een bed erin, een nieuw slot op de deur, en het Badhuis is bewoond. De dagen en nachten na de kraakactie wordt er opgeruimd, geverfd, vergaderd, bier gedronken en gefeest. De pers wordt te woord gestaan en er wordt overlegd met de gemeente.
Op 25 maart 1982 vergadert de gemeenteraad over de toekomst van het badhuis. Veel van de krakers zijn bij bij die vergadering aanwezig. Resultaat: het gebouw wordt voorlopig niet gesloopt. De gemeente gaat zich inspannen om een cultureel centrum te realiseren. Na die toezegging verlaten de krakers het pand.
De naam van het pand nemen ze mee. Die leeft voort in de vereniging ‘Het Badhuis.’
De vereniging zet zich fanatiek in voor behoud van het Badhuis. Er volgt een periode van overleg en discussies met de Gemeente over geld en locaties. Er wordt zelfs gedreigd met een kort geding. Ondertussen wordt de staat van het gebouw bekeken. Een architect bedenkt hoe het zou kunnen worden en de vereniging is enthousiast. De Gemeente blijft twijfelen.
Doesburg moet bruisen, maar het badhuis wordt gesloopt
Het eerste bestuur van de Vereniging ‘het Badhuis’ blijft niet bij de pakken neerzitten. Han Jansen, Jannie Jansen, Harrie Niesink, Annette van Casteren en Eric Worm ontwerpen steunkaarten om geld en steun te krijgen voor het behoud van het badhuis. De vrijwilligers gaan aan de slag om de ‘Culturele Armoede’ in Doesburg te bestrijden. Theater moet er komen! En film! En muziek! Want Doesburg moet bruisen! Maar terwijl de plannen vorderen, wil het met de huisvesting maar niet vlotten. De Gemeente volhardt in haar plannen, en uiteindelijk wordt het badhuis op 3 mei 1983 alsnog gesloopt.
Badhuis zonder badhuis
[klik/tik voor groot]
Het Badhuis gaat gewoon verder, maar dan zonder badhuis. Het allereerste optreden dat wordt georganiseerd is op 30 januari 1983, in het Pumpke. De lokale punkband ‘Bloody Amira & the Objects’ laat de ruiten rinkelen. Niet lang daarna volgen memorabele optredens van bands als The Jibs en The Style.
Het Filmhuis
Voor het vertonen van films wordt een andere locatie gevonden: het Meulenhuus aan de Bergstraat. De allereerste vertoning is de Turkse film Yol, op 16 februari 1983. Het Filmhuis krijgt de smaak al snel te pakken, met een vaste groep filmliefhebbers als harde kern vrijwilligers. Eind 1983 sluit het Filmhuis zich aan bij het Filmvertonersoverleg Achterhoek & Liemers. De filmhuizen bepalen samen welke films ze vertonen en organiseren bijzondere filmmanifestaties. De samenwerking blijft bestaan totdat in 2012 de digitalisering zijn intrede doet. Het gesleep met filmblikken is definitief verleden tijd en de filmhuizen gaan min of meer zelfstandig door.
In 2014 krijgt het Filmhuis eindelijk een professionele eigen plek; in de knusse filmzaal van Het Arsenaal, waar bezoekers graag komen.
Theater
In 1983 starten vrijwilligers van het Badhuis met straattheater. Want kunst en theater horen op straat, dicht bij de mensen, zo is het idee. Er wordt gespeeld in winkelstraten en op braderieën. Straattheater blijkt een mooie vorm te zijn om de eigen activiteiten te promoten. Onder het publiek worden steunkaarten, buttons, stickers en affiches verspreid.
In samenwerking met de Doesburgse Ondernemers Vereniging verzorgt Het Badhuis tot 1988 het straattheater. Artiesten treden op tegen een kleine vergoeding, krijgen een maaltijd aangeboden en een slaapplek bij een lid van het Badhuis of in de loods van Bennie Polman. Het is leuk, laagdrempelig en het kost bijna niets.
Herman Finkers
In 1984 treedt een jonge en nog onbekende Herman Finkers op in het Meulenhuus. In de pers wordt gesproken over een ‘cabaretier uit de Achterhoek’. Ook andere, later beroemd geworden artiesten worden door Het Badhuis naar Doesburg uitgenodigd.
Poëzie
[klik/tik voor groot]
Binnen het Badhuis vormt zich ook al snel een groep liefhebbers van poëzie. Door de jaren heen worden allerlei activiteiten georganiseerd. Onder andere Maarten Vonder en Harmen Wind organiseren gedichtenfestivals. In samenwerking met Podium Doesburg | de Gasthuiskerk worden gerenommeerde dichters en schrijvers naar Doesburg gehaald.
In 2018 wordt DichterbijdeIJssel opgericht. Deze enthousiaste nieuwe poot aan het Badhuis brengt mensen in contact met poëzie door die een prominente plaats te geven in het culturele leven van Doesburg.
Legendarisch zijn evenementen als de Talking Heads en de uitvoering van Broze Aarde van de Zuid-Afrikaanse dichteres Antjie Krog.
De uitkrant
Zo verovert het Badhuis langzaam een plek in het sociale en culturele leven van Doesburg. Zowel de Gemeente als de inwoners hebben steeds meer waardering voor de activiteiten. In 1985 verschijnt de eerste ‘Uitkrant’, met daarin informatie over activiteiten van ‘t Stekkie, Stidomu, Stichting Manifestaties Martinikerk, de Jongerensoos, en Our House. De houding van Gemeente en inwoners van Doesburg tegenover Het Badhuis kantelt in positieve richting.
In 1984 schrijft een Badhuisvrijwilliger in het eigen informatieblad ‘Schuim’: ‘… we kunnen dan ook met een gerust hart stellen dat we volop meedraaien in het sociaal-culturele leven van deze stad en deze nieuwe impulsen verschaft zodat het nivo hiervan zowel kwalitatief als kwantitatief omhoog geschroefd wordt. Gebrek aan fatsoenlijke ruimte om film, theater en muziek te presenteren speelt ons nog steeds parten, want, hoe gezellig ook, het blijft behelpen in het Meulenhuus …’ De vrijwilliger kon toen nog niet weten dat het Meulenhuus tot 2014, dus nog 30 jaar, de plek zou blijven voor films, cabaretavonden, vertellersavonden, lezingen, culturele matinees en andere activiteiten van Het Badhuis.
Erop of eronder
Na de stormachtige eerste jaren breken er moeilijke tijden aan. De Uitkrant sneuvelt door gebrek aan kopij en vrijwilligers. Het aantal theatervoorstellingen wordt teruggeschroefd. De accommodaties voldoen niet en het kost vrijwilligers te veel tijd om van niets iets te maken. Plannen zijn er nog steeds genoeg, maar er zijn te weinig actieve mensen om die allemaal te realiseren. Op 27 april 1987 is er een vergadering: het is erop of eronder; gaan we door of sluiten we de tent?
In de tekening bij de uitnodiging aan de leden worden Harrie Niesink en Annette van Casteren afgebeeld als de laatste actieve medewerkers. Gelukkig komt het niet zover. Alles opgeven wat de afgelopen jaren is opgebouwd? Dat kan toch niet! De schouders worden er weer onder gezet. Het Badhuis gaat door en verwerft zich een vaste plek in het Doesburgse leven.
Wethouder Coenraadts had het mis
Het Badhuis heeft in 40 jaar tijd veel stormen overleefd. Een spontane kraakactie in 1982 heeft uiteindelijk geleid tot 40 jaar cultureel aanbod in Doesburg. Destijds verzuchtte de toenmalige wethouder Coenraadts: ‘Zolang het badhuis er staat is er onrust. Als het badhuis weg is, is de onrust ook weg….’ Maar Coenraadts had het mis. Vereniging het Badhuis is er nog steeds, springlevend en niet meer uit Doesburg weg te denken.
Nog meer weten? Kijk op de website van het Badhuis.
 |  |  |
Colofon
Research en tekst: Rineke Deibel en Jan Baggeman
Tekstbijdragen: Theo Maas
Videoproductie: Maarten Lindner, LiViPro Mediaproducties
Bronnen:
Documentaire Van badhuis tot Badhuis
Archief het Badhuis
Fotoarchief Dirk Ruijfrok
Fotoarchief Jibs / Wil Elissen
Eindredactie: Theo Maas
Vormgeving: Han Jansen
Doesburg, december 2023
Meer weten?
Huis voor Cultuur in Doesburg
In 2014 krijgt het Filmhuis een professionele eigen plek, in de knusse filmzaal van Het Arsenaal, waar bezoekers graag komen
[klik/tik voor groot]
Vanaf de start in 1982 tot de dag van vandaag organiseert Culturele Vereniging Het Badhuis een breed cultureel programma voor Doesburg en omgeving. De bijna driehonderd vrijwilligers werken samen met partners in de stad en daarbuiten. Onder de paraplu van Het Badhuis opereren: Filmhuis Doesburg, DichterbijdeIJssel, Confetti Kunst & Cultuur en HetHuisDoesburg. Die vier samen maken Het Badhuis in 2023 tot het Huis voor Cultuur van Doesburg.
Filmhuis Doesburg | Films sinds 1982
Film kijken zoals het bedoeld is. De chemie van het grote scherm, de verduisterde zaal, samen kijken én napraten. Kwaliteitsfilms waar je niet voor thuisblijft. In de intieme filmzaal en het gezellige filmcafé van Het Arsenaal. In de zomer is er af en toe een buitenfilm. Elke maand is er een kinderfilm in Kinderfilmhuis De Teil.
> Filmhuis Doesburg
DichterbijdeIJssel | Poëzie sinds 2007
Van rap en hiphop tot sonnetten en van haiku’s tot sextetten. DichterbijdeIJssel omarmt alle verschijningsvormen van de poëzie voor een zo breed mogelijk publiek. Woordkunst buiten de gebaande paden, letterlijk en figuurlijk, maar altijd fris en spannend.
> DichterbijdeIJssel
HetHuisDoesburg | Geschiedenis sinds 2010
Schatgravers, spoorzoekers en stadsomroepers halen vergeten schatten uit de geschiedenis van Doesburg naar boven en vertellen die opnieuw. HetHuisDoesburg maakt Doesburgers vertrouwd met verhalen uit de geschiedenis van hun eigen stad. Sporen van toen in de wereld van vandaag.
> HetHuisDoesburg
Confetti | Kunst en cultuur sinds 2019
Spannende initiatieven in de kunst en de cultuur. Veelzijdig als de kleuren van confetti. Confetti verbindt alle kunsten tot een breed en spannend programma. Iedereen kan meedoen, elke bijdrage is waardevol. Bij Confetti is alles en iedereen welkom. Confetti strooit met culturele kwaliteit voor Doesburg en omgeving.
> Confetti Kunst en Cultuur
Bijzondere momenten
In 2000 ontvangt het Badhuis De Hens van der Wal Prijs, de jaarlijkse Doesburgse vrijwilligersprijs. De onderscheiding is een blijk van waardering voor de inzet van de vrijwilligers en de bijdrage aan het culturele leven in Doesburg.
‘Buitenbeeld’ is een serie filmvoorstellingen in de open lucht, als start van het filmseizoen, op prachtige locaties. In 2001 heeft Buitenbeeld als titel ‘Watertrappen’. De trappen aan de IJsselkade zitten afgeladen vol met 2000 enthousiaste bezoekers.
Van 2005 tot 2011 wordt elke winter een ‘Extravagantendag’ georganiseerd, waarbij steeds een ander land of gebied centraal staat. Eén dag lang kunnen de bezoekers zichzelf onderdompelen in de cultuur van Italie, Rusland, Zuid Amerika of Frankrijk. Er zijn films, workshops, lezingen, en presentaties … en natuurlijk drankjes, hapjes en een maaltijd in de stijl van het land.
Het Badhuis werkt vanaf 2014 een aantal jaren intensief samen met Podium Doesburg | de Gasthuiskerk, hèt andere cultuurpodium in Doesburg. Vrijwilligers van het Badhuis helpen met de programmering, met als resultaat optredens zoals van de wereldberoemde harpiste Lavinia Meijer.
In 2014 krijgt het Filmhuis een professionele eigen plek. In de knusse filmzaal van Het Arsenaal, waar bezoekers graag komen, kan Doesburg eindelijk film kijken zoals het bedoeld is.
Cultuur voor kinderen
Het Badhuis heeft vanaf het begin veel aandacht voor de jeugd van Doesburg. In de eerste jaren zijn er films en discomiddagen; er worden pepernoten gebakken of paaseieren gezocht. Ook in de schoolvakanties is er voor de kinderen van alles te doen. De allereerste theatervoorstelling, door poppenspeler Siert van den Berg, is in de Ooi-school. Het theateraanbod valt bij kinderen en ouders in de smaak en trekt regelmatig veel bezoekers.
Kindermuziekweek
In 1987 krijgt het Badhuis er een klein broertje bij: ‘De Teil’. Daar worden alle activiteiten voor kinderen ondergebracht. Door de jaren heen blijft het vaak zoeken naar een goed cultureel aanbod voor kinderen, vooral in een tijd waarin kinderen steeds vaker achter de computer zitten. Een bijkomende factor is een vergrijzende stad met steeds minder Doesburgse kinderen. Kinderfilms blijven volle zalen trekken en ook de landelijke muziekweek voor kinderen is een groot succes.
[klik/tik voor groot]
